Budowa oka i funkcje
BUDOWA OKA LUDZKIEGO:
W strukturze gałki ocznej wyróżnia się złożony z wielu części optyczny układ oka, przez który przechodzą wiązki światła. Dzięki właściwościom poszczególnych części oka promienie świetlne zostają skupione, a na siatkówce odbija się pomniejszony, odwrócony i rzeczywisty obraz obserwowanego obiektu.
W skład układu optycznego wchodzą: rogówka, soczewka, siatkówka
Gałka oczna
Gałka oczna kształtem przypomina kulę. Długość osiowa gałki ocznej mierzona od szczytu rogówki do bieguna tylnego wynosi 23–24 mm. Jej masa wynosi około 7 g, a objętość 6,5 cm3.
Zwykle gałkę oczną opisuje się przy użyciu określeń dotyczących kuli ziemskiej, przy czym jej bieguny znajdują się z przodu i z tyłu, a nie jak na globie – u góry i na dole. Szczyt rogówki stanowi przedni biegungałki ocznej, a jej biegun tylny znajduje się w geometrycznym środku twardówki, położonym skroniowo od wyjścia nerwu wzrokowego. Linia łącząca bieguny gałki ocznej – oś gałki ocznej – to oś optyczna oka. Południki to linie opasujące gałkę oczną, które łączą ze sobą bieguny, a równik dzieli gałkę oczną na dwie półkule. Innym porównaniem wykorzystywanym przy opisywaniu położenia zmian w oku jest tarcza zegarowa. Patrząc z przodu na rogówkę lub na dno oka, możemy wykorzystać godziny zegarowe do opisania, gdzie umiejscowiona jest opisywana zmiana w oku.
Ściana gałki ocznej zbudowana jest z trzech błon:
- zewnętrznej,
- środkowej,
- wewnętrznej
Błona zewnętrzna ma charakter włóknisty i składa się z białej, nieprzezroczystej twardówki i przezroczystej rogówki położonej z przodu oka.
Twardówka zbudowana jest ze sprężystych włókien kolagenowych. Nadaje ona kształt gałce ocznej i chroni wnętrze oka. Twardówka tworzy niepełną kulę: z jednej strony znajduje się otwór przedni, który okala rogówkę, z drugiej – otwór tylny, który otacza kanał nerwu wzrokowego. Twardówka składa się z 3 warstw: powierzchownej nadtwardówki, istoty właściwej (zrębu) twardówki oraz blaszki brunatnej, która przylega do błony naczyniowej wewnątrz gałki ocznej.
Rogówka to przezroczysta przednia błona oka. Oprócz funkcji ochronnej, odgrywa bardzo ważną rolę w układzie optycznym oka, ponieważ prawidłowe rozmiary, kształt oraz przejrzystość rogówki decydują o właściwym jego funkcjonowania. Promień krzywizny rogówki jest mniejszy niż promień twardówki, dlatego przypomina ona nieco szkiełko zegarkowe. Średnica rogówki w poziomie wynosi u dorosłego – 12 mm. W pionie ma ona średnicę o 1 mm mniejszą. Rogówka składa się z pięciu warstw : nabłonka przedniego, błony granicznej przedniej (tzw. warstwy Bowmana), istoty właściwej rogówki (zrębu) stanowiącego 90% grubości rogówki, blaszki granicznej tylnej (błony Descemeta) i śródbłonka. Granicę między twardówką i rogówką nazwano rąbkiem rogówki. W rąbku rogówki na całym jej obwodzie znajduje się populacja komórek macierzystych nabłonka rogówki, które dzieląc się stale odnawiają powierzchnię rogówki.
Błona środkowa gałki ocznej nazywana jest błoną naczyniową (używa się też określenia jagodówka od koloru przypominającego ciemne winogrono), bo zbudowana jest w dużej mierze z naczyń krwionośnych. Główną rolą błony naczyniowej jest odżywianie i zaopatrywanie w tlen siatkówki. Zawiera ona m.in. liczne komórki barwnikowe, nadające m.in. kolor tęczówce. Anatomicznie błona naczyniowa składa się z trzech części: przedniej, którą tworzy kolorowa tęczówka i wyrostki ciała rzęskowego, pośredniej, tworzonej przez część płaską ciała rzęskowego, i tylnej – naczyniówki.
Tęczówka może mieć różne kolory. W jej centrum znajduje się naturalny otwór nazywany źrenicą, która oglądana z zewnątrz ma barwę czarną. W warunkach prawidłowych źrenica jest okrągła i ma średnicę 3–4 mm. Kontroluje dopuszczanie do wnętrza oka optymalnej ilości światła. W obrębie tęczówki znajdują się m.in. mięśnie źrenicy. Unerwiony przez przywspółczulne włókna nerwowe zwieracz źrenicy zwęża ją, natomiast unerwiony przez nerwy współczulny rozwieracz źrenicy ją rozszerza. Mechanizm ten pozwala regulować dopływ światła do wnętrza oka. Za ruchy źrenic odpowiada jądro przywspółczulne nerwu okoruchowego, znajdujące się na podstawie mózgu. Z jądra tego biegną do mięśni źrenicznych włókna nerwowe. Źrenica zwęża się przy skierowaniu na nią źródła światła (reakcja bezpośrednia), jak również przy oświetleniu drugiego oka (reakcja pośrednia, inaczej konsensualna). Zwężenie źrenic można też obserwować podczas zbliżania oglądanego przedmiotu do oczu, na przykład źrenice stają się węższe podczas czytania. Przez źrenicę przepływa również ciecz wodnista z komory tylnej do komory przedniej oka.
Ciało rzęskowe przechodzi w naczyniówkę, która znajduje się między twardówką a siatkówką. Zbudowana jest ona z licznych naczyń krwionośnych. Wyściela ona całą komorę ciała szklistego i zaopatruje zewnętrzną część siatkówki w tlen i składniki odżywcze.
Wewnątrz gałki ocznej wyróżnia się trzy komory. Rogówka i tęczówka wyznaczają granice komory przedniej. Komora tylna leży tuż za tęczówką, a ogranicza ją ciało szkliste, soczewka i ciało rzęskowe. Obie komory wypełnia przezroczysta ciecz wodnista
Błona wewnętrzna (czuciowa) oka to siatkówka (ryc. 8. i 9.), złożona z części wzrokowej, wyścielającej naczyniówkę, oraz części nieodbierającej wrażeń wzrokowych, która wyściela od wewnątrz ciało rzęskowe i tęczówkę. Siatkówka ma dziesięć warstw. Jedną z nich jest nabłonek barwnikowy. W jego bezpośrednim sąsiedztwie mieszczą się światłoczułe czopki i pręciki (nabłonek zmysłowy siatkówki) oraz liczne komórki nerwowe, które integrują wstępnie bodźce wzrokowe. Najważniejsze z nich to komórki dwubiegunowe oraz komórki zwojowe.
Elementy światłoczułe są rozłożone w siatkówce nierównomiernie, tworząc mozaikę. Czopki są odpowiedzialne za widzenie w świetle dziennym i zdolność widzenia barw. Występują one głównie w części środkowej siatkówki, nazywanej plamką. Centrum plamki zajmuje dołek środkowy, a jego najbardziej centralnym miejscem jest dołeczek. Plamka, a szczególnie dołeczek, to zatem najważniejsza część siatkówki odpowiedzialna za wyraźne, kolorowe, kontrastowe widzenie. Na obwodzie siatkówki rozmieszczone są głównie pręciki, które umożliwiają widzenie w słabym oświetleniu, widzenie o zmierzchu, jak również pozwalają zauważyć ruch przedmiotów. Ostrość wzroku poza plamką jest wyraźnie gorsza.Pręciki i czopki zawierają barwniki wzrokowe, które pod wpływem światła się rozkładają, co powoduje, że bodziec świetlny zmienia się w bodziec nerwowy (bodziec elektryczny), który płynie drogą wzrokową do mózgu.
Aparat ochronny oka
Gałka oczna położona jest w oczodole, którego objętość wynosi około 30 cm3. Gałka oczna zajmuje mniej więcej 1/4 tej objętości, natomiast resztę wypełnia tłuszcz oczodołowy, mięśnie, nerwy, naczynia krwionośne i gruczoł łzowy.
Oczodół ma kształt piramidy, której podstawa skierowana jest do przodu. W oczodole wyróżnia się ścianę górną, przyśrodkową, dolną i zewnętrzną.
Powieki
Powieki (górna i dolna) ograniczają szparę powiekową. Przy otwartych oczach ma ona szerokość 8–10 mm. W obu kątach – bocznym (od skroni) i przyśrodkowym (od nosa) – powieki są połączone ze sobą i z brzegami oczodołu za pomocą spoideł (więzadeł). Od zewnątrz powiekę pokrywa skóra, pod którą znajdują się mięśnie. W obu powiekach jest to mięsień okrężny, którego zadaniem jest zamykanie szpary powiekowej; w powiece górnej dodatkowo mięsień dźwigacz. Kolejną warstwę tworzy tarczka oraz jej przedłużenie, tj. przegroda oczodołowa, utrzymująca zawartość oczodołu w jego wnętrzu. Zbudowana jest z tkanki łącznej i nadaje powiekom charakterystyczny kształt. Od strony gałki ocznej tarczkę powleka spojówka powiekowa. W tarczce znajdują się gruczoły tarczkowe Meiboma. Wydzielają one lipidy, które tworzą warstwę lipidową filmu łzowego. Natłuszczają również brzegi powiek, co sprzyja uszczelnieniu zamkniętej szpary powiekowej. Ich ujścia znajdują się w krawędziach powiek. Z przednich krawędzi powiek wyrastają rzęsy. Do mieszków rzęs uchodzą gruczoły potowe Molla oraz gruczoły łojowe Zeissa, o funkcji podobnej do funkcji gruczołów Meibomma. Powiekę górną od góry ograniczają brwi.
Narząd łzowy
W górno-skroniowej części ściany oczodołu znajduje się zagłębienie dla gruczołu łzowego. Dzieli się on na część powiekową i część oczodołową. Gruczoł łzowy to główna część wydzielnicza narządu łzowego. W spojówce załamków górnych worka spojówkowego rozsiane są liczne drobne gruczoły łzowe dodatkowe(gruczoły spojówkowe Krausego), które także produkują warstwę wodną filmu łzowego. Gruczoł łzowy jest zaopatrywany przez nerw łzowy, którym biegną włókna pochodzące ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego.
Film łzowy, składający się z części mucynowej (produjkowanej przez komórki kubkowe w spojówce), wodnej (wytwarzanej przez gruczoł łzowy i gruczoły dodatkowe) i lipidowej (wytwarzanej głownie przez gruczoły Meiboma), powstaje przez mieszanie się różnych jego składników w worku spojówkowym i pokrywa powierzchnię gałki ocznej. Jego odpływ następuje przez punkty łzowe umiejscowione na brodawkach łzowych na wolnych brzegach w przyśrodkowej części powieki dolnej i górnej. Następnie przez kanaliki łzowe – górny i dolny – łzy wpływają do woreczka łzowego, leżącego w rowku w ścianie przyśrodkowej oczodołu. W woreczku łzowym zaczyna się kanał nosowo-łzowy kończący się ujściem znajdującym się pod dolną małżowiną w dolnym przewodzie nosowym. Znajduje się tam cienka błonka, zwana zastawką Hasnera. Łzy zatem ostatecznie trafiają do nosa i dlatego często, kiedy płaczemy, pojawia nam się „katar”.
Źródła:
Komentarze
Prześlij komentarz